Trái ngược với suy nghĩ của nhiều người, lão hóa không phải là một quá trình duy nhất, mà là một nhóm của các quá trình có liên quan đến cơ chế. Đây là một trong những lý do tại sao quá trình lão hóa tương đối khó nghiên cứu, định nghĩa và cũng có rất nhiều lý thuyết khác nhau về sự lão hóa.
Các cơ chế của sự lão hóa có thể được tạm chia thành hai nhóm:
Tổn thương cấp độ tế bào
Đồng hồ sinh học
Tổn thương cấp độ tế bào
Tổn thương này bao gồm các phản ứng ngẫu nhiên có thể gây ra tổn hại cho cấu trúc quan trọng trong cơ thể ở mức độ vi mô. Ví dụ, các gốc tự do là sản phẩm của hô hấp tế bào bình thường, có thể gây hại các phân tử quan trọng của cuộc sống, chẳng hạn như ADN, protein và lipid. Màng tế bào đặc biệt nhạy cảm sự tấn công của gốc từ do vì chúng rất giàu acid béo không bão hòa, có tiềm năng phản ứng rất cao. Chất gây đột biến, các chất hóa học có khả năng phản ứng với ADN và làm thay đổi đặc điểm di truyền của nó và có thể thay đổi biểu hiện chức năng của gen. Một số hóa chất, chẳng hạn như aldehyde có thể gắn với thành phần tế bào, làm giảm tính di động và khả năng hoạt động. Song song đó, có rất nhiều chất độc hại được sản xuất từ môi trường (ví dụ bức xạ tia cực tím hoặc các chất độc).
Gốc tự do phá hoại ADN gây tổn thương da
Tuy nhiên, phần lớn các chất này không gây hại ngay tức thì vì những thiệt hại nhanh chóng được sửa chữa bởi các enzyme. Thật không may, một tỷ lệ nhỏ các tổn thương vẫn không được khắc phục. Khi những tổn thương không được sửa chữa tích lũy ngày càng nhiều, chúng bắt đầu can thiệp vào chức năng tế bào quan trọng. Cùng với tuổi tác, sự tích lũy không được sửa chữa ngày một nhiều hơn một phần cũng do cơ chế sửa chữa của cơ thể bị hư hại và mất hiệu quả.
Đồng hồ sinh học
Trong thời gian đầu nghiên cứu về sự lão hóa, đã có một cuộc tranh luận sôi nổi về sự tồn tại của đồng hồ sinh học lão hóa. Thật vậy, các sinh vật đơn bào và một số loài nguyên thủy rõ ràng là không có chúng. Mặt khác, hiện nay đã có nhiều bằng chứng cho thấy các sinh vật phức tạp, chẳng hạn như động vật có vú, có không chỉ một mà nhiều loại đồng hồ lão hóa.
Thứ nhất, hầu hết các tế bào bình thường trong sinh vật bậc cao có một “đồng hồ” ý nghĩa rằng chúng chỉ có thể trải qua chỉ một giới hạn sự phát triển. Trái ngược với vi khuẩn, chúng có khả năng có thể phát triển mãi mãi.
Thứ hai, có vẻ là một “đồng hồ trung tâm,” nằm trong não, quy định sự phát triển và lão hóa của cơ thể. Có nhiều loại khác của các đồng hồ lão hóa, chẳng hạn như đồng hồ tắt chức năng sinh sản ở phụ nữ (mãn kinh).
Đồng hồ sinh học, đặc biệt có ảnh hưởng đến quá trình lão hóa. Tốc độ chúng có thể thay đổi khác nhau rõ rệt giữa các cá nhân. Các yếu tố môi trường khác nhau hoặc các biến cố có thể làm cho các đồng hồ đi nhanh hơn hoặc chậm hơn. Ví dụ, căng thẳng, chế độ ăn quá mức và thiếu dinh dưỡng có thể tăng tốc độ đồng hồ lão hóa nhất định.